Polecamy

W trosce o świadomość ekologiczną

W trosce o świadomość ekologiczną

O Łódzkiej Akademii Młodych Liderów, kawiarenkach naprawczych, świadomości ekologicznej, budowaniu odporności miast na kryzysy i wielu innych projektach realizowanych przez Fundację Veolia Polska rozmawiamy z IZABELĄ RAKUĆ-KOCHANIAK, Prezes Zarządu Fundacji Veolia Polska, dyrektor ds. CSR Veolia Energia Polska.

 

Naszą rozmowę chciałbym zacząć od… kawiarenek naprawczych. To jeden z programów realizowanych przez Fundację Veolia Polska. Czy może Pani przybliżyć idę kawiarenek i całego programu?

Program Kawiarenek Naprawczych to jeden z flagowych projektów Fundacji Veolia Polska. Jego celem jest wzmacnianie miejskich innowacji społecznych wokół idei „zero waste” oraz integracja społeczności lokalnych. Jednocześnie wpływa on na poszerzanie wiedzy w obszarach związanych z ekologią i ochroną środowiska naturalnego. Realizujemy ten program od 2019 roku i do dzisiaj wsparliśmy powstanie kilkunastu kawiarenek naprawczych. Ostatnia edycja z 2022 roku, realizowana była we współpracy z Fundacją Normalne Miasto Fenomen, której prezes Hubert Barański, był koordynatorem. Kawiarenka naprawcza, którą uruchomiła Fundacja, działa zawsze w niedzielę, każdorazowo w innym punkcie miasta. Naszym zamiarem było, aby każdy, kto ma niesprawny rower, mógł go szybko oddać w ręce specjalisty. W rowerowej, mobilnej kawiarence działa właśnie taki specjalista – Dr Velo, rowerowy lekarz pierwszego kontaktu. Co ciekawe, według szacunków, działającej od 2008 roku w Amsterdamie The Repair Café Foundation, na świecie działa ponad dwa tysiące kawiarenek naprawczych. Podobnie jak nasze kawiarenki, oferują one pomoc przy naprawie prostego sprzętu elektrotechnicznego i AGD, rowerów, oświetlenia, ale także odzieży.

Oprócz działalności na rzecz lokalnych środowisk, na zlecenie Fundacji Veolia Polska został przygotowany raport o trendach pozwalających miastom funkcjonować w nowy sposób, wspierających ich ekosystemy, przyczyniających się do rozwoju i dobrostanu mieszkańców. Czy lokalne samorządy i społeczności są zainteresowane wykorzystaniem wyników raportu? Bo rozumiem, że również z myślą o nich powstał ten raport?

W 2022 roku instytut badawczy SW Research przeprowadził na zlecenie Fundacji Veolia Polska interesujące badanie. Chodziło nam o to, aby przeanalizować, jak sprawdza się pomysł takich kawiarenek naprawczych. Z wynikami tych badań można zapoznać się, czytając raport „Naprawiacze Świata”. Wynika z niego między innymi, że 52 procent pytanych chciałoby wprowadzić w swoim życiu zasady tzw. zero waste. Jednocześnie 28 procent badanych dostrzegło przeszkody w postaci braku wsparcia systemowego. Co czwarta osoba zwracała uwagę na wysoki koszt takiego życia oraz brak wystarczającej wiedzy na ten temat. Krótko mówiąc, raport objaśnia najnowsze trendy społeczne, zmieniające życie w miastach w obliczu wyzwań wynikających ze zmian klimatu, pozwalające tym miastom i ich mieszkańcom funkcjonować w sposób bardziej zrównoważony. Raport zawiera analizę 10 kluczowych trendów, do których należą: zwiększanie retencji wody w miastach, zazielenianie miast, sąsiedzkie sprzątanie, kawiarenki naprawcze, świadome zakupy i ograniczanie konsumpcji, dieta planetarna – rezygnacja lub ograniczanie mięsa i cukru, walka z marnowaniem jedzenia, zrównoważony transport miejski (ze szczególnym uwzględnieniem pieszych) i aktywizm zero-waste. Chcę w tym miejscu podkreślić, że poprzez zlecenie takiego badania i powstały w efekcie raport, nie chcemy epatować zagrożeniami, które często są zbyt abstrakcyjne, aby się im przeciwstawiać. Punktem wyjścia naszej refleksji był przykład bardzo świadomych, aktywnych i sprawczych ludzi, którzy angażują się w ruch kawiarenek naprawczych w ramach naszego programu NaprawiaMY z Veolią. Nazwaliśmy ich „naprawiaczami świata”, bo na co dzień starają się naprawić nie tylko przedmioty, ale także relacje międzyludzkie – poprzez integrowanie różnych osób w różnym wieku wokół idei „zero waste”. To ogromna wartość dodana. Naszym celem jest systemowe wsparcie innowacji społecznych opartych na tej idei. Program ma charakter grantowy i dotychczas pomógł w utworzeniu prawie 20 kawiarenek naprawczych w 9 miastach Polski. Powstały w ten sposób miejsca spotkań społeczności lokalnej, integrującej się wokół naprawiania niesprawnych sprzętów. Zainteresowanych tym ruchem serdecznie zachęcam do skorzystania ze strony internetowej Fundacji Veolia Polska, gdzie można znaleźć poradnik, jak założyć kawiarenką naprawczą.

Warto dodać, że akurat program „Naprawiacze świata” został dostrzeżony i doceniony przez organizatorów konkursu „Lider ESG”. Za co było to wyróżnienie?

Pod koniec 2022 roku Fundacja Veolia Polska została wyróżniona srebrną nagrodą w konkursie organizowanym przez GPW, NN Investments Partners TFI oraz PWC Polska. To prestiżowe wyróżnienie zostało nam przyznane właśnie za program „NaprawiaMY z Veolią”, który rozwija i propaguje ideę „zero waste” i tworzy pionierską przestrzeń, która ma służyć miastom, mieszkańcom i docelowo, środowisku naturalnemu.

Fundacja Veolia Polska to, jak wyczytałem, fundacja korporacyjna. Co to znaczy i czym dokładnie zajmujecie się Państwo?

Fundacja korporacyjna, a taką właśnie jest Fundacja Veolia Polska, prowadzi działalność, która jest elementem strategii społecznej odpowiedzialności firmy. Jest to fundacja, której założycielem jest firma. Jeżeli do-brze pamiętam, takich fundacji jest w Polsce około 250. Całkiem niedawno, gdy mówiliśmy o społecznej odpowiedzialności biznesu, na myśl przychodziło nam głównie zaangażowanie społeczne. Musimy jednak pamiętać, że angażowanie się biznesu w różnego rodzaju działania pomocowe, związane na przykład ze wspieraniem lokalnych społeczności czy edukacją, to bardzo ważne działania, ale niewystarczające, żeby można było powiedzieć, że firma jest odpowiedzialna społecznie. To tylko element większej całości, a więc strategii. Do tego potrzebny jest plan działania, cele i mierniki, które pozwolą te cele ewaluować.

Chciałbym zatrzymać się na chwilę przy programie „Akademia Wodna”, który zadedykowaliście nauczycielom szkół średnich i podstawowych. Warto inwestować w ekoedukację młodych Polaków?

Zacznijmy od tego, że woda to podstawowy surowiec naturalny – od jej jakości i dostępności zależy funkcjonowanie ekosystemów miejskich i dobrobyt wszystkich mieszkańców. Kryzys klimatyczny sprawia jednak, że dystrybucja zasobów wodnych zmienia się, a istniejąca architektura miejska nie zawsze daje rozwiązania pozwalające na racjonalne gospodarowanie wodą. Odpowiedzialne zarządzanie zasobami wodnymi stało się obecnie jednym z najważniejszych wyzwań, przed którymi stoją miasta i jego mieszkańcy, a efektywne i skuteczne rozwiązania wymagają międzysektorowej współpracy. Współtworzenie odpornych na wstrząsy miast stanowi cel działań naszej fundacji od 2018 roku. Wspieramy zrównoważony rozwój miast i miasteczek, wzmacniamy kompetencje ich liderów, dostarczamy innowacyjnych narzędzi, które wspierają edukację środowiskową i społeczną. Pomysł na program „Akademia Wodna” zrodził się w toku rozmów z naszym wieloletnim partnerem – organizacją Centrum UNEP/GRID-Warszawa – i miastami partnerskimi, w których od lat z powodzeniem realizujemy zielone programy kierowane do młodzieży: Tarnowskimi Górami, Miasteczkiem Śląskim, a od 2022 roku także Woźnikami. Wynika on z raczej pesymistycznej diagnozy dotyczącej przyszłości zasobów wodnych. Wyniki przeprowadzonych przez nas badań, dodatkowo potwierdzają, że kluczem do zmian społecznych i środowiskowych jest świadomość ekologiczna najmłodszych obywateli. Stąd nasza wspólna decyzja, aby program „Akademia Wodna” dedykowany był nauczycielom szkół podstawowych i średnich i dostarczał gotowych narzędzi edukacyjnych. Jestem przekonana, że zaproponowane przez nas innowacyjne materiały dydaktyczne, scenariusze lekcji czy aplikacja mobilna pozwolą przekazać młodzieży nie tylko niezbędną wiedzę, ale także zachęcą mieszkańców do wdrażania nowoczesnych rozwiązań w życie i zmieniania swojego otoczenia na lepsze.

A czy Polacy są społeczeństwem świadomym ekologicznie czy jednak problem wyczerpywania się zasobów naturalnych jest nam obojętny?

Świadomość ekologiczna społeczeństwa ma dziś kluczowe znaczenie. Powiedziałabym, że to świadomość globalna, która ma pomóc zminimalizować skutki działalności człowieka na Ziemi. Ma również pomóc we wprowadzaniu bardziej zrównoważonych działań na rzecz naszej Planety. Jeśli nie będziemy mieć świadomości ekologicznej, nasze dzieci i wnuki będą żyć w ginącym już świecie. Myślę, ze warto wspomnieć w tym kontekście o Dniu Długu Ekologicznego, który wskazuje stosunek jednorocznego śladu środowiskowego ludzkości (czyli wykorzystania naturalnych zasobów Ziemi) do rocznych zdolności regeneracyjnych planety. Wskaźnik ten przeliczany jest na datę w kalendarzu. Im wcześniejszą datę wskazuje, tym dotkliwiej ludzie zaburzają równowagę w środowisku. W roku 2022, dzień długu został osiągnięty już 28 lipca, co oznacza, że kolejne miesiące ludzkiej działalności na Ziemi są prowadzone „na konto” przyszłych pokoleń… Świadomość ekologiczna Polaków bardzo się zmienia. Edukacja ekologiczna ma tutaj kluczowe znaczenie – zaczyna się od najmłodszych lat jako dziedzina interdyscyplinarna i nie kończy się na etapie szkolnym. Zresztą szkoły mają w tym zakresie mnóstwo pracy do wykonania. W świadomości ekologicznej Polaków zaczyna dominować pogląd, że człowiek jest integralną częścią przyrody uzależnioną od niej i oddziałującą na nią. Polacy raczej powszechnie przyznają, że mają obawy o stan naszego środowiska naturalnego, o jego nadmierną i niszczącą eksploatację. Polacy mają świadomość, że ich własne zachowania, sposób życia przekładają się w istotny sposób na stan środowiska naturalnego. A to motywuje do podejmowania różnych proekologicznych działań.

Zainteresował mnie program „Przywództwo w samorządzie”. Przybliżmy jego ideę i na jakich zasadach samorządy mogą brać udział w programie?

Program „Przywództwo w Samorządzie” to kolejny flagowy program Fundacji Veolia Polska. Jest to przedsięwzięcie skierowane do drużyn miejskich – reprezentacji małych i średnich jednostek samorządu terytorialnego (JST), które wzmacniają swoje kompetencje przywódcze i wiedzę z zakresu rezyliencji (odporności) miejskiej w odniesieniu do wyzwań środowiskowych. Inicjatorem tego programu jest Fundacja Veolia Polska, a współorganizatorem i merytorycznym partnerem, Fundacja Szkoła Liderów. Warto podkreślić, że „Przywództwo w Samorządzie” to jedyny w Polsce, bezpłatny program szkoleniowy dla liderów samorządowych z małych i średnich miast przygotowany w oparciu o koncepcje city resilience. Wspólnie z naszym partnerem, zorganizowaliśmy trzy edycje tego programu.

Na czym polega „Przywództwo w Samorządzie”?

W czasie trwania programu budujemy odporność miast na kryzysy poprzez rozwój umiejętności przywódczych ich liderów. Pogłębiamy także wiedzę uczestników na temat rezyliencji miejskiej. Istotą przedsięwzięcia jest wymiana doświadczeń i sprawdzonych rozwiązań na problemy systemowe. Jest ona możliwa dzięki wykorzystaniu w cyklu szkoleniowym pracy w formie warsztatów. Jestem przekonana, że ostatnie lata z wyjątkową siłą pokazały, jak ważne jest budowanie elastycznych miast, które szybko mogą odpowiadać na zewnętrzne wstrząsy i jak ważna jest umiejętność wychodzenia z kryzysów, powrót do poprzedniego stanu oraz wyciąganie wniosków, które mogą pomóc przejść kolejne turbulencje w znacznie łagodniejszy sposób. W moim odczuciu to bardzo potrzebny program, odpowiadający idealnie na wyzwania, z jakimi muszą się dzisiaj mierzyć miasta.

Mamy już kalendarzową wiosnę, więc chciałbym zapytać, gdzie w tym roku zamierzacie Państwo założyć kolejną… pasiekę? Może Łódź mogłaby skorzystać z waszego programu „Pasieki Veolii”?

Pasieki to tylko jedno z działań realizowanych przez Fundację Veolia Polska oraz spółki z Grupy Veolia w obszarze ochrony bioróżnorodności. Komitet wykonawczy Grupy Veolia przyjął dziewięć zobowiązań w ramach polityki zrównoważonego rozwoju, a jednym z nich jest właśnie zachowanie bioróżnorodności, ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko oraz tworzenie sprzyjających warunków do odtwarzania i ochrony gatunków wraz z ich siedliskami. Projekty środowiskowe Fundacji Veolia Polska mają na celu podnoszenie świadomości na temat ochrony bioróżnorodności, przy zaangażowaniu pracowników Grupy Veolia w Polsce oraz społeczności lokalnych. To szereg działań, nie tylko zakładanie pasiek miejskich, w ramach których Fundacja Veolia Polska aktywnie wspiera ochronę i dywersyfikacje naturalnych siedlisk dla dzikich zwierząt, a także reintrodukcję gatunków zagrożonych, w tym m.in.: działa na rzecz przywrócenia w polskich miastach sokoła wędrownego – gatunku, który wyginął w naszym kraju w latach 50. i 60. XX wieku z powodu nadmiernego stosowania pestycydów. Oczywiście, Veolia buduje także pasieki dla owadów zagrożonych wyginięciem oraz wspiera wycinkę roślin inwazyjnych i prowadzi nasadzenia nowych drzew i krzewów. Wszystkim instalacjom i inwestycjom środowiskowym towarzyszą organizowane przez Fundację Veolia Polska działania edukacyjne: panele informacyjne dla mediów, warsztaty i wykłady dla pracowników Grupy Veolia w Polsce, a także lekcje dla uczniów z pobliskich szkół i społeczności lokalnych. Bardzo dbamy o poziom prowadzonych zajęć, co oznacza, że zapraszamy specjalistów z dziedziny ochrony gatunków zagrożonych. Fundacja Veolia Polska mierzy efektywność realizowanych praktyk, zbierając dane ilościowe (liczba beneficjentów, liczba przeprowadzonych akcji w ramach danego projektu), sumę przekazanych środków finansowych, a także zbierając dane jakościowe, jak opinie uczestników, które pozwalają na dalszy rozwój projektu. Dodatkowo powołani specjaliści przygotowali „Raport rozwoju bioróżnorodności”, w którym zidentyfikowane są rzadkie gatunki roślin występujące na terenie elektrociepłowni Veolia. Prowadzony regularny monitoring obszarów z gatunkami inwazyjnymi, przyniósł poprawę bioróżnorodności na terenach trzech miast w Polsce – Poznania, Łodzi i Zamościa.

Z naszej rozmowy wyciągam jeden wniosek – taki, że Fundacja Veolia Polska jest organizacją, która działając w różnych kierunkach, próbuje edukować Polaków z ekologii. Co zaproponujecie w najbliższym czasie?

Aktualne działania w Łodzi to projekt o nazwie „Łódzka Akademia Młodych Liderów”. Zapraszamy do niego młodych ludzi, studentów pierwszych lat łódzkich uczelni wyższych, którzy chcą skutecznie realizować swoje działania, wzmocnić swoją pozycję liderską, nauczyć się wykorzystywać dostępne w Łodzi narzędzia i mechanizmy partycypacji młodych oraz poznać inne, aktywne, zaangażowane w sprawy miasta, osoby. Szczególnie zależy nam na uczestnictwie osób, które chcą lub już współpracują z samorządem, lub organizacjami pozarządowymi, interesuje je tematyka miejska (w szczególności rezyliencja miejska i zrównoważony rozwój) oraz zagadnienia związane ze zmianami klimatu i ich przyszłym wpływie na miasto. Jest to zaproszenie z naszej strony do skutecznego uczestnictwa w kształtowaniu Łodzi, miasta, w którym Fundacja Veolia Polska od lat realizuje różnorodne projekty CSR, a Veolia Energia Łódź produkuje i dostarcza ciepło do odbiorców.

Rozmawiał Robert Sakowski
Zdjęcia Paweł Keler