Kazimierz Prószyński, Jan Wnęk, Czesław Tański, Jan Szczepanik – polscy wynalazcy wszechstronni jak Leonardo da Vinci, którzy zapisali się w historii światowego lotnictwa, włókiennictwa i kinematografii, przyczynili do powstania fotografii barwnej i rozwoju telewizji. Ich sylwetki i projekty prezentuje przygotowana przez Narodowe Centrum Kultury polska część wystawy „Leonardo da Vinci – Energia Umysłu”, którą do 3 czerwca możemy oglądać w hali maszyn EC1.
EC1 jest jedynym miejscem na świecie, gdzie można zobaczyć zrekonstruowany biopleograf Kazimierza Prószyńskiego nazywanego Kolumbem kina. Odtworzony na podstawie zdjęć i ówczesnych materiałów przez Janusza Króla, przy współpracy z Narodowym Centrum Kultury Filmowej, biopleograf jest jednym tego typu urządzeniem na świecie. „Przyrząd służący do kopiowania z natury i odtwarzania wrażeń świetlnych, jakie odbiera oko nasze przy wszelkich widocznych ruchach ciał z zachowaniem wrażenia ciągłości danych ruchów” to udoskonalona wersja pleografu z roku 1894 (a zatem wcześniejszego o rok od kinematografu braci Lumière!), służąca do rejestracji i projekcji materiału filmowego. Na wystawie znajduje się także replika stworzonego przez Prószyńskiego chwytaka taśmy filmowej.
Jan Szczepanik
Drugim „filmowym” bohaterem wystawy jest Jan Szczepanik, autor kilkuset opatentowanych rozwiązań z dziedziny techniki filmowej i fotograficznej. Wśród jego wynalazków są m.in. telektroskop i telefot – urządzenia do przesyłania na odległość ruchomego obrazu kolorowego wraz z dźwiękiem (czyli pierwowzór telewizji), kamera wykorzystująca system rolek, który umożliwiał stabilizację taśmy filmowej wewnątrz obudowy, pozwalał zmniejszyć rozmiary urządzenia i zwiększyć precyzję rejestracji obrazu, system filmu barwnego, a także… programowanie wyrobu tkanin żakardowych oraz kamizelka kuloodporna. Twórczością Szczepanika zafascynowany był jego przyjaciel Mark Twain.
Czesław Tański i Jan Wnęk
Obok filmowych eksponatów, możemy zobaczyć polskie wynalazki bliższe technologicznie myśli Leonarda da Vinci: loty Jana Wnęka i lotnię Czesława Tańskiego. Cieśla i artysta rzeźbiarz, samouk z okolic Odporyszowa, nazywany „Ikarem znad Dunajca” Jan Wnęk praktykował loty na lotach na blisko ćwierć wieku przed uznawanym za ojca szybownictwa Ottonem Lilienthalem. Bazując wyłącznie na obserwacji ptaków, owadów i nietoperzy, stworzył najprawdopodobniej pierwszy na świecie, sterowalny załogowy statek powietrzny.
Czesław Tański z kolei jest autorem pierwszego polskiego szybowca, tzw. lotni, przy pomocy której jako prawdopodobnie pierwszy człowiek na świecie wzbił się w powietrze z płaskiego terenu. Oryginalna lotnia uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej, a jej rekonstrukcję możemy zobaczyć na wystawie. Obiekty zrekonstruowane na potrzeby wystawy zostaną włączone do kolekcji Narodowego Centrum Kultury Filmowej.
