Kariera i rozwój

Kłamać każdy może, trochę lepiej, trochę gorzej

Kłamać każdy może, trochę lepiej, trochę gorzej

Każdy z nas kłamie. Codziennie. Przeciętnie kłamiemy około 10 razy na dobę. Kłamiemy od dziecka. Już dwulatki wywołując płacz kłamią, by zwrócić na siebie uwagę rodziców. Kłamiemy w szkole, ściągamy na egzaminach, kłamiemy rodzicom o wyjściach na imprezę. I nasza skłonność do kłamania nie kończy się na liceum.

Z czasem uczymy się, co nam daje kłamstwo, uczymy się maskować prawdziwe emocje i uczucia, widząc, co za tym idzie. Okłamujemy klienta, że jego mail wpadł do spamu, a tak naprawdę nie chcemy na niego odpowiadać. Zakładamy profile społecznościowe, na których również kłamiemy. Kłamiemy na przykład wyglądem – dodając różne filtry, które maskują niedoskonałości. Kłamiemy o idealnym życiu jakie stwarzamy na profilach społecznościowych, nie pokazując trudnych momentów, a jedynie te wspaniałe.

Bo do kłamstwa trzeba dwojga

Zawsze powtarzam, że często ludzie nie dlatego są okłamywani, że tego nie widzą, tylko dlatego, że tego chcą. Może nas przed tym uchronić po części znajomość własnych słabości, bo przecież każdy chciałby być bardziej bogaty, ładny czy uzyskiwać zawsze najlepsze wyniki swojej pracy. Nie znając swoich słabych stron, albo nie chcąc się do nich przyznać, jesteśmy o wiele częściej skazani na bycie okłamywanym.

Kobiety kłamią częściej, żeby chronić innych, mężczyźni kłamią na swój własny temat. Częściej kłamią i lepiej to ukrywają aktorzy niż ludzie spoza branży. Introwertycy kłamią rzadziej niż ekstrawertycy czy manipulatorzy.

Czasami są to tzw. białe kłamstwa, czyli pozornie nieszkodliwe, których używamy głównie po to, aby utrzymać dobre relacje. Przecież każdy z nas lubi być chwalony za nową fryzurę, kiedy wyjdziemy od fryzjera (nawet jeśli nie jest udana), albo za zrzucenie paru kilo po miesięcznych wytrwałych treningach (pomimo, że efektów po zrzuceniu tych kilku kilogramów nie widać od razu).

Naucz się rozpoznawać kłamstwo

Wykrywaczem kłamstwa może stać się każdy z nas. To nie jest sztuka tajemna. Wystarczy trochę chęci, uważności i czasu. Prowadzę kursy, podczas których uczę najważniejszych aspektów: odczytywania gestów, komunikatów werbalnych i pozbywania się uprzedzeń. Każdy z nas ma inną motywację do tego, aby kłamać. Poznać, co kim kieruje, gdy nas okłamuje to duży sukces. Aby to osiągnąć, potrzeba o wiele więcej czasu na poznanie drugiej osoby niż jednorazowa rozmowa.

Kłamiemy przy pomocy białych kłamstw, żeby być lepiej postrzeganym w społeczeństwie, żeby tworzyć społeczność, mieć znajomych i być lubianym, sprawiać wrażenie osoby towarzyskiej czy pewnej  siebie… bo przecież nikt nie lubi jak mu się wytyka błędy.

Kłamiemy z obawy przed karą, konsekwencją naszych działań. I tutaj mówimy już o kłamstwie ciężkim, świadomym wprowadzeniu kogoś w błąd. Zarówno zatajanie prawdy, ukrywanie jej, jak i kłamanie traktowane są na równi jeśli chodzi o wagę kłamstwa. Rozważmy np. kłamstwa młodzieży: zaobserwujmy jak kłamią by nie zostać przyłapanym np. na paleniu papierosów czy wagarach. Młody człowiek jest w stanie długo patrzeć w oczy i opowiadać najbardziej wiarygodną wersję wydarzeń. Co więcej wielu rodziców chcąc czuć, że dobrze wychowało pociechy… w to wierzy. Tutaj znowu wracamy do sedna, czyli tego, co chcemy słyszeć i w co chcemy wierzyć.

Inteligencja kłamie

Abraham Maslow w swoich teoriach podkreślał, że każdy z nas posiada osobowość, która składa się z warstw o różnej głębokości, które ze sobą korelują. Mówił o samorealizacji jako o momencie, w którym podstawowe potrzeby są zaspokojone i człowiek może myśleć swobodnie o realizacji potrzeb wyższych.  Wspominał, że każde działanie jest źródłem danej motywacji człowieka, czasami nieuświadomionej.

Pisząc o motywacji pod kątem kłamstwa chciałabym zwrócić uwagę na to, że motywacja bardzo koreluje z osobowością i temperamentem rozmówcy oraz, że kiedy analizujemy jakieś świadome działanie, poznanie motywacji pozwala nam odkryć bardziej podstawowe cele danej osoby. W kwestii rozpoznawania kłamstwa pod kątem jego motywów warto dodać, że im bardziej zmotywowani kłamcy (wyższa stawka), im bardziej chcą uniknąć kary, tym bardziej zachowują się sztywno, co w psychologii nazwano osłabiającym efektem motywacyjnym (DePaulo&Kirkendol 1989).

Kolejnym powodem, dla którego ludzie kłamią, jest tak zwane kłamstwo z zaskoczenia – pojawia się wtedy, kiedy ktoś nas zaskoczy w danej sytuacji, a dana osoba chcąc ukryć prawdę, kłamie tym co ma „pod ręką”. Najczęściej są to kłamstwa kierowane strachem przed karą, konsekwencją danego działania. Jako ciekawostkę podam, że według przeprowadzonych badań, zarówno kłamstwa przygotowane jak i te spontaniczne nie wychodzą ludziom z niską inteligencją. Inne przyczyny kłamstwa to: podniesienie samooceny, potrzeba sprawowania kontroli czy zemsta.
Niezależnie od powodów, kłamstwo na stałe wpisuje się w życie każdego z nas. Być może zanim zaczniemy oceniać powody, dla których inni kłamią, warto zadać sobie pytanie: Dlaczego ja kłamię?

 

Zachowania, które mogą świadczyć o kłamstwie

Gesty

  • Stopy splecione pod krzesłem lub oplatające nogi krzesła.
  • Pocieranie szyi, uszu – znaczące „nie chcę tego słyszeć”.
  • Pocieranie oczu – znaczące „nie chcę tego widzieć”.
  • Pocieranie nosa – u mężczyzn nos jest sferą erogenną, swędzi kiedy mają cos do ukrycia.
  • Częste popijanie wody, nalewanie w trakcie rozmowy.

 

Słowa i reakcje

  • Powtarzanie pytania (często brzmiącego w sposób oczywisty i prosty), odchrząknięcia, zająknięcia.
  • Niechęć do podawania szczegółów poprzedniej pracy. Zdawkowe odpowiedzi na pytania.
  • Zachowania odbiegające od normy – może to być zmiana nastroju z bardzo radosnego na smutny.
  • Unikanie rozmów albo kontaktu wzrokowego bądź odwrotnie – bardzo usilne utrzymywanie spojrzenia i sztuczny uśmiech.

Mimika:

  • Czas reakcji na emocje: prawdziwe emocje, np. z zaskoczenia trwają ułamki sekund, ale są możliwe do wychwycenia. Każda emocja, która utrzymuje się dłużej jest oznaką kłamstwa – sztucznego okazywania emocji.
  • Nieadekwatna emocja, słowa do wyrazu twarzy.
  • Wstręt, jego dwoma głównymi sygnałami są grymasy: marszczenie nosa i uniesienie górnej wargi.

Natalia Hofman
www.nataliahofman.pl
nataliahofman.trener@gmail.com

Psycholog, trener, specjalistka w zakresie komunikacji niewerbalnej i psychologii kłamstwa.
Certyfikowany ekspert z zakresu odczytywania mowy ciała, rozpoznawania mikroekspresji oraz emocji – certyfikację uzyskała szkoląc się u Paula Ekmana.
Prowadzi z tej tematyki szkolenia, jest zapraszana do firm na konsultacje w trakcie rekrutacji, rozmów czy negocjacji, analizuje materiały pod kątem kłamstwa – zarówno śledcze jak i cywilne.