Kulinaria

Smaczne święta

Smaczne święta

Różne są tradycje i zwyczaje dotyczące wigilijnych potraw. Dawniej liczba wigilijnych dań różniła się w zależności od regionu, stanu czy pochodzenia.

Pięć lub siedem dań podawano u włościan, dziewięć u szlachty, a 11 lub 13 u arystokracji. Zwyczaj przyrządzania 12 potraw wigilijnych ukształtował się prawdopodobnie na przełomie  XIX i XX wieku.

Polskie tradycyjne potrawy wigilijne to naprawdę długa lista. Menu wigilijne obfituje w ryby, dania z kapustą i grzybami, a także słodkie wypieki z makiem, bakaliami i przyprawami korzennymi. Symbolizująca chrześcijaństwo, chrzest i odrodzenie się życia – ryba – jest najważniejszą potrawą na wigilijnym stole. Podajemy ją pod różnymi postaciami. Najpopularniejsze są karpie, śledzie, a ostatnio także pstrąg i łosoś. Jako pierwsza na stole pojawia się zazwyczaj zupa. I tu nie ma już jednej reguły dotyczącej jej rodzaju.

 

Wszystko zależy od tego w jakim regionie kraju mieszkamy. Na Pomorzu serwowana jest zupa rybna, na Warmii i Mazurach – zupa owocowa, w Małopolsce – zupa grzybowa, w Mazowieckiem i Łódzkiem – barszcz czerwony z uszkami. Jeśli chodzi o potrawy z ryb, to nadal na stołach króluje karp. Już w siedemnastowiecznych dziełach kulinarnych receptur na karpiowe dania było sporo, choć karp nie był wówczas królem wigilijnego stołu. Stał się nim w okresie Peerelu, bo był tani i łatwy w hodowli, a ponadto wyboru wielkiego nie było. Mimo upływu 25 lat od upadku komunizmu, karp obowiązkowo ląduje na talerzach w większości domów – i to właśnie taki jak za dawnych lat, czyli panierowany i smażony. Coraz częściej sięgamy jednak także po pstrągi, łososie, szczupaki, czy sandacze. Oczywiście nie można pominąć śledzi.

Dzisiaj w sklepach króluje filet typu matjas (całe solone śledzie niestety nie tak łatwo kupić). W Wigilię podajemy je zwykle w oleju czy też z jabłkami, śmietaną i siekaną cebulką, rzadziej z borowikami, cytryną i jałowcem, z jabłkiem w miodzie, z rodzynkami, w formie tatara, z marynowanymi grzybkami czy po stanisławowsku z czosnkiem i majerankiem. Wyśmienitych przepisów na ryby nie brakuje. Jeśli nie znajdziemy ich w babcinych notatkach, na pewno z pomocą przyjdą liczne blogi kulinarne.

Ryby gotowe czas więc na kapustę, która na świątecznym stole pojawia się pod różnymi postaciami. W Łódzkiem – króluje kapusta z grochem. To staropolska potrawa, danie przygotowywane jest z gotowanego grochu i kapusty kiszonej. Odpowiednio przyprawione majerankiem i z dodatkiem cebulki jest wyjątkowo smaczne w swojej prostocie. Kapusta w towarzystwie grzybów, idealnie nadaje się też do pierogów. To ich tradycyjny wigilijny smak, ale pierogi możemy podawać na różne sposoby – nadziewane soczewicą, dynią, kaszą lub na słodko – wędzonymi śliwkami czy makiem.

Jeśli już o maku mowa, to jest on wykorzystywany w rodzinach o korzeniach kresowych czy galicyjskich do przyrządzenia kutii. Oprócz maku, potrzebne są: pszenica, miód, migdały, orzechy włoskie oraz suszone lub kandyzowane owoce. W przeszłości kutia – deser i arystokracji, i włościan – miała przede wszystkim znaczenie magiczne (przyrządzano ją z jęczmienia, uważanego za ziarno boskie). Mak to także nieodłączny składnik innego ważnego wigilijnego deseru, czyli makowca z ciasta drożdżowego lub krucho-drożdżowego. Pod koniec XIX w. na stołach królowała nie tylko kutia czy łamańce z makiem: w Galicji królową deserów była strucla z makiem, a na Śląsku czy Zagłębiu – makówki czy makiełki (przygotowane z maku, chałki, mleka, masła, miodu z dodatkiem bakalii czy suszonych owoców).

Skoro już o deserach mowa to na wigilijnym stole nie może zabraknąć piernika. W Łódzkiem regionalnym produktem jest piernik z marchwi, który jako pierwszy z terenu gminy Dmosin został w 2008 roku wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Tradycyjny piernik ma w swoim składzie miód, ale ponieważ dawniej miód nie był produktem łatwo dostępnym, gospodynie wymyśliły przepis na piernik, który smakuje i pachnie jak tradycyjny piernik z miodem, ale nie ma go w swoim składzie. Tak powstał piernik z marchwi, często występujący w Łodzi pod nazwą ciasto marchewkowe. Wspaniale na deser smakują też świąteczne ciasteczka – pierniczki i ciastka maślane. Te ostatnie szczególnie lubią dzieci, są proste i łatwe w przygotowaniu, a ich ozdabianie sprawi frajdę całej rodzinie. Miłej zabawy i smacznych świąt.